Reisgids: Jaar van Kust en Water

Ervaar het adembenemend landschap van Schotland

Water is het levensbloed dat door en rondom Schotland stroomt. Het maakt ons geliefd landschap zo bijzonder, onze whisky zo smakelijk en onze watersporten zo leuk!

Schotland is meer dan 3 miljard jaar oud, vormgegeven door vulkanen, gletsjers en het weer. Je moet het echt zien om te geloven, met name hoe de gletsjers de mooie Schotse lochs (sommige dieper dan onze binnenzeeën) hebben uitgesleten. Ervaar het zelf en laat je door ons volkje en een vriendelijk monster gastvrij ontvangen.

Onze lochs en rivieren hebben ons al eeuwenlang bescherming tegen vijanden en wilde beesten geboden, maar het waren ook belangrijke verkeersaders naar onze vriendelijke buren alsmede een bron van voedsel. Tegenwoordig zijn ze nog steeds een bron van veel verwondering, zeker nu Schotland geen rivaliserende clans of gevaarlijk wild meer heeft!

Stranden van wereldklasse

Met een kustlijn van 18.672 km is het niet zo raar dat je hier een paar van de beste stranden ter wereld vindt. Oordeel zelf, het beeld van een prachtig wit strand aan de azuurkleurige zee zul je nooit meer vergeten. Geniet van de schoonheid van de Buiten-Hebriden, Shetlandeilanden en de noordelijke Hooglanden!

Deze stranden mogen dan wel de hitte van de Antillen missen (hoewel er op sommige plaatsen aan de westkust wel palmbomen groeien), maar ze hebben wel een adembenemend uitzicht en zijn een leuke plek voor gezinnen, een romantische wandeling of een barbecue op het strand.

Keep Scotland Beautiful heeft een aantal tips op een rijtje gezet om ervoor te zorgen dat we de Schotse stranden voor iedereen schoon kunnen houden.

Ontdek Schotlands betoverende eilanden

Er liggen meer dan 800 eilanden voor de kust van Schotland, waarvan er 117 bewoond zijn. Deze magische plekken hebben een rijke geschiedenis en cultuur. Stap aan boord van een veerboot van CalMac en ervaar het zelf op het prachtig eiland Arran, of op elk van de andere Binnen-Hebriden. Deze betoverende eilanden, van Gigha en Islay in het zuiden tot Skye in het noorden, zijn even gastvrij als divers.

Of reis nog verder naar het westen en ontrafel de mysterieën van de Buiten-Hebriden, een fantastische en even gastvrije, 208 km lange archipel aan de rand van Europa. Land met het vliegtuig op het Traigh Mhòr (groot strand) van Barra, de enige landingsbaan op een strand ter wereld die constant in gebruik is.

Wellicht neem je liever de veerboot van Northlink of een vliegtuig van Loganair naar Orkney of Shetland, waar geschiedenis en innovatie hand in hand gaan. Shetland verscheen in 2019 zelfs in de top 10 van Lonely Planets beste Europese reisbestemmingen.

Misschien vind je het leuk om in Schotland te gaan eilandhoppen en zoveel mogelijk eilanden te voet, met de fiets, zwemmend, kajakkend of hoe dan ook op eigen kracht rond te gaan. WalkHighlands heeft een gids eilandhoppen in Schotland dat je zal inspireren om deze buitengewone plekken zelf te willen zien.

Op zoek naar een andere uitdaging, kom dan naar Colonsay voor de MacPhie's Challenge. Je moet hiervoor de 22 heuvels die meer dan 90 m hoog zijn in één wandeling beklimmen. De route is ongeveer 30 km lang en is een fantastische manier om het eiland beter te leren kennen.

Bewonder Schotlands historische bezienswaardigheden & plaatsen

Oudheid

Wij Schotten hebben al van oudsher een bijzondere band met het water. Het was en is een belangrijke verkeersader en bron van voedsel. Je zult daarom ook veel nederzettingen uit de steen-, brons- en ijzertijd op Orkney en Shetland aantreffen. Sterker nog, er worden tot op de dag van vandaag bij de Ness of Brodgar nog steeds ontdekkingen over de allereerste Schotten gedaan.

Het gereconstrueerd rondhuis op paaltjes, een crannog, bij het Scottish Crannog Centre aan Loch Tay in Perthshire geeft je een fascinerend inkijkje in hoe de eerste Schotten op het vasteland leefden. Deze opmerkelijke woningen boden enige veiligheid tegen rivaliserende clans en de nu uitgestorven grote roofdieren van Schotland, zoals beren, lynxen en wolven. Hoewel er overal in Schotland crannogs werden gebouwd, stonden de grootste concentraties op Loch Tay en Loch Awe (verder ten westen).

Het oeroud koninkrijk Dál Riata strekte zich van de kust van Antrim op Ierland via een deel van de Binnen-Hebriden tot in Argyll uit. Hoewel dit koninkrijk zijn oorsprong pas in de late oudheid vindt, tref je in Kilmartin Glen alleen al meer dan 350 overblijfselen uit een tijdsperiode van 5000 jaar (van de jonge steentijd tot de late oudheid) aan. Dit koninkrijk was ook de voorloper van het huidige Schotland. Kom naar Dunadd en bewonder het stamslot van de eerste Gaelisch sprekende koningen die in later tijd heel het noorden van Groot-Brittannië zouden veroveren.

Middeleeuwen

Tussen de 8e en 15e eeuw hadden de formidabele Vikingen het op de Schotse eilanden voor het zeggen. Je ziet daardoor tot op de dag van vandaag hierdoor ook nog veel Vikingerfgoed op de Orkney- en Shetlandeilanden en in iets mindere mate op de Hebriden en aan de Firth of Clyde.

Leer meer over de Vikingen op deze plekken:

• Shetland - Shetland Museum & Archives en het Scalloway Museum
• Orkney - het Orkney Museum en het Orkneyinga Saga Centre
• Ayrshire & Arran - Vikingar! in Largs
• Oban - Dunstaffnage Castle net buiten het dorp

De Schotse adel verwierf in de middeleeuwen ook genoeg rijkdom om hun forten en kastelen voortaan uit steen op te trekken en zo beter weerstand tegen vijanden te kunnen bieden. Een aantal prachtvoorbeelden hiervan zijn Dunnottar in de buurt van Stonehaven, Tantallon in Oost-Lothian en Sinclair-Girnigoe in de buurt van Wick. Dunnottar heeft zelfs een aantal Vikingaanvallen afgeslagen en een acht maanden lang beleg van Oliver Cromwell weerstaan.

Het is niet lastig om een burcht op elk van de grote Schotse eilanden tegen te komen. Hier zijn alvast een paar voorbeelden:

• Castle Stalker in de buurt van Appin
• Kilchurn in Loch Awe
• Kisimul in de buurt van Castlebay
• Threave in de buurt van Castle Douglas
• Lochindorb in de buurt van Grantown-on-Spey
• Loch an Eilein in het Cairngorms National Park

Moderne geschiedenis

Onze kust en wateren hebben in de Napoleontische en beide Wereldoorlogen een belangrijke rol gespeeld. De uitgestrekte natuurlijke haven van Scapa Flow op Orkney was hierbij een belangrijke diepwaterhaven van de Britse marine. Zelfs in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsloorlog heeft het een belangrijke rol gespeeld.

Op Loch Striven, een uitgestrekt zeeloch langs het schiereiland Cowal, werden in de Tweede Wereldoorlog de bemanning voor de minionderzeeërs getraind en stuiterbommen getest. Het Holy Loch in de buurt van Dunoon, tevens langs het Cowal, was en is een belangrijke marinebasis.

Maak een sprong in het diepe

Onze wateren zijn een fantastische bestemming voor elke natuurliefhebber. Of je nu een golfje op de Atlantische Oceaan wilt pakken, in een van de helderste rivieren van Europa wilt vissen, lekker langs de westkust wilt gaan kajakken of een verfrissende duik wilt maken, er is genoeg om je versteld te laten staan!

Prachtige Watersporten

Zin in wat vertier op het water, dan zullen de kloven, rivieren en lochs van Schotland je met hun breed aanbod aan watersporten niet teleurstellen.

Ontvang je wetsuit, helm en reddingsvest en ga in Lochaber of de Hooglanden van Perthshire lekker canyonen. Of ga met wat vrienden op de rivieren Findhorn, Moriston, Orchy, Tay of Tummel gezellig samen wildwaterraften.

Wellicht ga je liever bij Foxlake in Dundee en Dunbar of op het Port Dundaskanaal in het Glasgow Wakepark wakeboarden? Houd plekken als het Pinkston Waterports Centre in Glasgow ook op je radar.

Klinkt als een droom die uitkomt, probeer dan een van de volgende sporten uit:

Peddelboarden

Dit is een van de populairste watersporten van het moment. Beoefen deze of een andere watersport op plekken in heel Schotland, zoals:

• Aviemore - Loch Insh Outdoor Centre en Loch Morlich Watersports
• South Queensferry - Port Edgar Marina
• New Galloway - Galloway Activity Centre op Loch Ken
• Perth - Willowgate Activity Centre
• Stonehaven - Stonehaven Paddleboarding

Surfen

Schotland heeft een paar van de beste surfplekken van heel Europa. Heb je nog nooit of niet nog niet veel gesurfd, kom dan naar Dunbar. De Coast To Coast Surf School staat klaar om je op weg te helpen. Of maak op Lewis van Surf Lewis of Hebridean Surf gebruik. Ervaren surfers kunnen zich juist op Thurso aan de North Coast 500 verheugen.

Zeekajakken

Ervaar onze kust op een unieke manier door te gaan zeekajakken. Pak deze sport op bij Arisaig Skerries, waar de zee vaak kalm is en je onderweg zeehonden op de witte stranden kunt zien zonnebaden.

Ervaren kajakkers zijn misschien voor een sectie van het 500 km lang Scottish Sea Kayak Trail te paaien. Deze route loopt helemaal van Gigha tot aan de Summer Isles. Of combineer in Morvern je liefde voor kanoën met heerlijk eten.

Duiken

Wat dacht je ervan om er juist onder het wateroppervlak opuit te trekken? Duik tussen de scheepswrakken op de bodem van de Scapa Flow bij Orkney of beleef onze fascinerende zeeën voor de kust van Berwickshire, Noord-Harris en de noordwestelijke Hooglanden op een van de Snorkel Trails.

Let op. Duiken is leuk, maar brengt ook enige risco's met zich mee. Stel je eigen veiligheid voorop en luister naar het advies van het Royal National Lifeboat Institution.

Tips voor beginnende watersporters

Bekijk onze tips voor beginnende watersporters, als je van plan bent om er in, op of aan het water opuit te trekken. Lees voor de zekerheid ook het advies van het Royal National Lifeboat Institution.

Heerlijk zeilen

Heb je er ooit van gedroomd om in een jacht heerlijk langs idyllische eilanden of over een mistig loch te varen, maak dan van Schotlands Jaar van Kust en Water gebruik om lekker te komen zeilen. Het maakt niet uit of je een landrot bent die eens een keer met de zee wilt kennismaken of een ervaren zeeman die het allemaal zelf kan doen. In Schotland beleeft iedereen een prachtig zeilavontuur.

Hier zijn een paar plekken voor jouw ideale Schotse zeilvakantie:

• Volg een cursus van de Royal Yachting Association bij het National Watersports Training Centre op Cumbrae
• Ga bij de watersportcentra van Port Edgar, Loch Morlich, Loch Insh of Loch Ken lekker zeilen

De website van Sail Scotland heeft veel nuttige info voor zowel beginnende als ervaren pleziervaarders. Er zijn tevens een groot aantal centra in Schotland die je met informatie en zeilcursussen op weg helpen. Kijk voor meer info en evenementen op de website van Sailability Scotland.

Leuk vissen

Is er een betere manier om je, soms letterlijk, in de serene natuur van Schotland onder te dompelen dan door te gaan vissen. Of je nu op je vakantie wilt leren vissen of al een ervaren visser bent, je hebt hier keuze te over.

Met name zalmvissen is erg populair. Al verzoeken we wel dat je elke zalm die je vangt weer terug in de rivier uitzet, zodat ze hun broedgrond weten te bereiken. Zo draag je jouw steentje bij om deze iconische vis voor toekomstige generaties vissers te behouden.

Bekijk onze pagina over het vissen voor meer informatie en plan je volgend visuitje in Schotland.

Wandel langs de kust, rivieren en kanalen van Schotland

Je hoeft natuurlijk niet nat te worden om van onze wateren te genieten. Bewonder onze kust, lochs, rivieren en kanalen vanaf het droge met een leuke wandeling of fietstocht.

Wandel- en fietsroutes

Een van de beste manieren om van onze kust en wateren te genieten is door er in eigen tempo rustig langs te wandelen. Neem de tijd om je omgeving echt goed in je op te nemen. Hier zijn alvast een paar mooie plekken om je op weg te helpen:

• Leg de 21 km lange route rondom het prachtig Loch Leven af. Je vindt dit loch, de grootste van de Schotse Laaglanden in het Lomondgebergte in de buurt van Kinross
• Geniet van het buitengewoon mooi Loch Ness 360°-pad. Je kunt deze 130 km lange rondgang in meerdere dagen op twee voeten of twee banden afleggen
• Bewonder de mooie kust van Arran op het 104 km lang Isle of Arran Coastal Way

Bewonder onderweg een prachtige, tuimelende en enigszins hypnotiserende waterval of bekijk meer spectaculaire wandelroutes aan zee; de opties zijn eindeloos. Wil je meer leuke wandelroutes door Schotland zien, ga dan naar de website van Walkhighlands.

Jaagpaden

De kanalen van Schotland zijn net als onze lochs, rivieren en kust een ideale plek voor een leuk avontuur. Trek je schoenen aan, pomp je banden op, neem een picknick mee en ontdek het uitzicht op en de geluiden van de natuur langs onze ellenlange jaagpaden. Er zijn veel routes om uit te kiezen, waaronder:

• Fiets of wandel over het 127 km lang jaagpad langs het Caledonisch Kanaal tussen Fort William en Inverness (deel van de Caledonia Way)
• Het 14,5 km lang jaagpad langs het prachtig Crinan Canal in Argyll is een echte aanrader als je het lekker rustig aan wilt doen 
• National Cycle Network Route 754 loopt in haar geheel langs het Forth & Clyde- en Unionkanaal. Geniet onderweg van het Falkirk-wiel en het Helix Park

Huisdiervriendelijke vakanties

Schotland is een ideale plek om met je huisdier op vakantie te gaan. Je huisdier hoort immers bij het gezin, dus het jammer zijn als hij of zij niet mee zou kunnen komen. Kijk voor vertrek wel welke voorwaarden je vervoersmaatschappij aan het reizen met huisdieren stelt, en wat de regels bij de grensovergang(en) zijn.

Huisdiervriendelijke plekken

Er zijn veel stranden die voor honden en paarden toegankelijk zijn. Je kunt op sommige plekken zelfs wildzwemmen of peddelboarden met de hond of met je paard de heuvels intrekken. Geniet met je trouwe viervoeter van het imposant uitzicht bovenop een torenhoge Munro of geniet samen van een heerlijke boswandeling.

Er zijn daarnaast ook een groot aantal huisdiervriendelijke bezienswaardigheden en speciale vakantiepakketten voor honden.

Huisdiervriendelijke accommodaties

Na een druk dagje uit zullen jij en je beste maatje wel ergens heerlijk willen uitbuiken of uitrusten.

Zet je tanden in Schotlands heerlijk eten & drinken

Als eilandstaatje is het niet zo raar dat de Schotse keuken grotendeels afhankelijk van de omliggende zeeën is. Ontdek onze unieke gerechten die we zonder onze wateren niet zouden kunnen maken.

Overheerlijke Schotse zeevruchten

Tweederde van alle langoustines ter wereld worden in Schotland aan wal gehaald. We zijn de grootste vissers van Europa en de op twee na grootste ter wereld. Al exporteren we veel van onze vis naar onze vrienden in Frankrijk, Spanje en andere landen. Het zal je dan ook niet verbazen dat kweekzalm het grootst exportproduct van Schotland is.

Gelukkig blijft veel van onze geprezen vangst in eigen land. Je vindt hier dan ook veel uitstekende viskramen of plekken waar je fish & chips kunt bestellen. Je hoeft niet eens naar de kust te gaan. In restaurants in heel het land staat verse vis op het menu. 

Ons levenswater: Whisky

De kwaliteit van ons water is ook van belang voor ons ander belangrijk exportproduct, whisky, ookwel bekend als uisge beatha, Schots-Gaelisch voor levenswater. Water uit natuurlijke bronnen, rivieren en lochs, gecombineerd met gemoute gerst wordt gestookt en in eikenhouten vaten gerijpt. Met name dit rijpen is van grote invloed op de smaak. Al kun je ook stellen dat het landschap van elk van de vijf whiskyregio's een soortgelijke invloed op de whisky's heeft:

• Speyside, vol van smaak en zoet
• Laaglanden, licht van smaak
• Islay en Campbeltown, robuust en krachtig
• Hooglanden, vol van smaak en krachtig

Andere Schotse dranken

Gin

We blijven bij de sterke drank, want het water en plantaardig materiaal van Schotland wordt ook voor de productie van onze gin gebruikt. Meer dan 70% van 'moeders verdriet' wordt in Schotland geproduceerd en sommige merken maken het wel erg bijzonder. Isle of Harris Gin dankt bijvoorbeeld zijn zoete smaak aan plaatselijk opgedoken suikerwier. Bekijk de Schotse ginkaart voor meer info.

Ambachtelijk gebrouwen bier

Er wordt elk jaar ook meer Schots bier op ambachtelijke wijze gebrouwen. Bekijk de Schotse bierkaart voor meer info over welke bieren er waar worden geproduceerd.

Tip: veel stokerijen, destilleerderijen en brouwerijen bieden rondleidingen en proeverijen aan.

Plekken om aan onze kust & wateren te overnachten

Zodra je van een druk dagje aan, in of op onze wateren hebt genoten, ben je wel toe aan wat ontspanning. Gelukkig is er, ongeacht jouw budget, keuze te over.

Kies, aangezien het het Jaar van Kust en Water is, anders voor een hotel aan zee, een vakantiehuisje aan het water of iets typisch Schots!

Markante accommodaties!

Misschien vind je het leuk om op een boot, in een boothuis of in een Schotse vuurtoren te overnachten.

Glamping

Er zijn veel glampings en andere unieke accommodaties als wigwams, tipi's en joerten. Ideaal om terug tot de natuur te komen. Sommige hebben zelfs een bubbelbad!

Wildkamperen

Wil je de natuur pas echt omarmen, kijk dan hoe je, bijvoorbeeld op het strand, kunt wildkamperen. Houd je tijdens je verblijf wel aan het reglement wildkamperen van het Scottish Natural Heritage.